Slow Food, Fikir Sahibi Damaklar konviviyumu kurucu lideri Defne Koryürek'in 7. Karaburun Şenliği'ne yolladığı mesaj:
Sevgili Dostlarım,
Slow Food'un İstanbul'da yapılanan bir kolu olarak, geçen bahar, Boğaz'ın sultanı lüferin hızlı bir tükenişe gittiğini fark ettik ve gecikmişliğimize kahrolarak bir kampanya başlattık: "İstanbul Lüfer'e Hasret Kalmasın!"
Kooperatifler, birlikler, Tarım Bakanlığı, basın, şefler, aşçılar ve işletmecilerle birlikte tüketicinin ortak değeri lüferi korumak, onun varlığını devam ettireceği düzenini yeniden sağlamak için neler yapılabilir araştırmaya giriştik.
Detaylarını okumuşsunuzdur basından, kampanya neticeye ulaşmış değil henüz ve daha çok işimiz, aşılacak çok engelimiz var. Tarım Bakanlığı'ndan bir yanıt alamadıysa da İstanbullu'dan aldığı muazzam destekle güçlenen kampanyamız bu sonbahar yükselerek devam etmek durumunda, taa ki çocuklarımız da lüfer balıklarını, bizim çocukluğumuzdaki gibi hamsi sürülerinin peşinde Boğaz'dan geçerken görsünler.
Ama, sürdürülebilirliğe gönül vermiş biz Slow Food'cular için bir türü korumaktan ötesine bakabilmeyi önemli buluyorum. Zira soru çok vahim cevaplar içeriyor: "sadece lüfer mi yok olmakta ve sadece İstanbul'da mı?"
Hızlı bir google taraması bile size gösterecektir: İstanbullu lüfer yok oluyor diye feryad ederken, Bodrum ve Kuşadası'nın dil balığı; Sapanca Gölü'nün kızılkanat, turna, yayın ve sazan balıkları da yok olma tehlikesiyle karşı karşıyalar. İstanbul'un istakozu, kolyozu, istiridyesi, orkinozu çekilmişken uzaklara, gene Sapanca'nın tatlı su levreği, kadife balığı, kaya uskumrusu, yılan balığı, gökmen balığı ve istakozunun nesli tümüyle tükendi bile! Dünya genelindeyse tehlikede olan balıklar neler diye liste yapmaya gerek yok, öyle vahim senaryolar var ki! Temmuz ayında İngiliz Times gazetesine konuşan Kanada'nın British Columbia Üniversitesi'nden Profesör Daniel Pauly büyük balıkların nüfusunun son yüzyılda yüzde 95 oranında azaldığına vurgu yaparak, bu yüzyılın ortasına geldiğimizde ton balığından morina balığına kadar birçok türün yok olabileceğini söyledi. New York Üniversitesi'nden Profesör Callum Roberts ise balinalarla başlayarak tüm -- dikkatinizi çekerim: tüm - deniz hayvanlarını yok ettiğimizi söylüyor.
Peki, neden? Nasıl?
Sapanca Gölü örneğine bakalım mı?
Sapanca Gölü, her iki kenarından da geçen karayolları, suyuna bırakılan evsel ve sanayi atıkları, nüfus artışına ve sanayiileşmeye bağlı aşırı su çekimi vs nedenleri ile hızla kirlenmiş bir gölümüz. Bu hıza küresel ısınmanın su kaybını arttırıp, yağışları azaltması faktörü de eklenmiş. Yetmemiş, Sapanca Gölü'nü besleyen dereler de kazanç, karlılık odaklı su firmalarına kiralanmışlar. Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Savaş Ayberg'in tahminlerine göre, kirlenme bu hızla devam ederse, "Sapanca Gölü birkaç yıl içerisinde İstanbul Küçükçekmece gölü gibi bataklık olacak." O zaman da bataklığı doldurup ilk depremde yerle bir olacak ama çevresi duvarlarla kapalı, havuzlu, otoparklı diye herkesin pek beğeneceği lüks siteler inşa ederiz, herhalde.
Hadi, bir örnek daha, zira "Sapanca Gölü küçük, tabi" diyenler olabilir!
Kıyılarında kurulu 6 ülkenin paylaştığı ve hamsisi, kalkanı dahil tüm kaynakları itibarı ile hem ortak hem de yerel değerimiz, Karadeniz'e dönelim.
Tuna, Don, Dinyeper'in beslediği, dip akıntılarıyla sularına Akdeniz'in karıştığı dünyanın en büyük anoksik havzası Karadeniz'in kıyı şeridinde, kanalizasyon sistemine bağlı, yaklaşık 10milyon nüfus var ve yılda 571milyon m3 evsel atığın buraya aktığı tahmin ediliyor!
Çılgınca, değil mi?
Karadeniz'i besleyen en önemli nehirlerden Tuna'ya da bakalım, isterseniz.
120'den fazla koldan gelen suyu alarak Almanya'dan yola çıkan Tuna Nehri, Almanya, Avusturya, Slovakya, Macaristan, Hırvatistan, Sırbistan, Bulgaristan, Romanya, Moldova ve Ukrayna gibi son derece sanayileşmiş ülkelerden, bu ülkelerin tarımsal alanlarından ve Budapeşte, Passau, Linz, Viyana gibi yoğun yerleşim bölgelerinden geçerek Karadeniz'e dökülür. Rakamlarla ifade edersek Tuna Nehri üzerinde yaşayan 81 milyon nüfus, her yıl, 60 ton civa, 900 ton bakır, 1000 ton krom, 4 bin 500 ton kurşun, 6 bin ton çinko, 60 bin ton fosfor, 340 bin ton azot ve 50 bin ton petrol kirliliğini Tuna yoluyla Karadeniz'e boşaltmakta!
1965 yılından bu yana ticari olarak avlanan 23 adet balık cinsinden, bügün ancak 5 adedinin avlanabildiği kimseyi şaşırtmayacaktır, sanırım!
Dünyayı da bir Sapanca Gölü ya da Kardeniz gibi gördüğümüzden olacak, her köşesini birbirine bağlıyor, köprüler dikmek için ormanları yok ediyor, derelerin üzerine yollar inşa ediyor, sanayiiler kuruyor, atıklarını balığını yediğimiz sulara boşaltıyor, kıyısına şehirler inşa ediyor, hızla çoğalıyor ve kaynakları, özellikle de suya bağlı kaynakları fütursuzca kullandığımız "modern" bir sistemin içerisinde herşeyin bize ait olduğu yanılgısı iliklerimize kadar işlemiş, arsızca oturuyor, şuursuzca tüketiyoruz.
Balık falan da, kalmıyor. Haliyle.
Boşuna değil, Profesör Callum Roberts'ın balinalarla başlayarak tüm deniz hayvanlarını yok ettiğimizi söylemesi.
İnsan, en bencil memeli --diye öğretmeliyiz, çocuklarımıza, okulda.
Bu durum bitmiyor elbette, zira insan denizlerini kirlettiği, suyunu kullanılamaz hale getirdiğini anladığı andan itibaren "aynı kirletme devam edecekse, biz aç kalacağız" diyecek kadar zeki ancak, çok yazıktır ki çözümü "temizlemekte" göremeyecek, "balık çiftlikleri kurmakta" bulacak kadar da vasat bir kalbe sahip! Zira 1 kilogram çiftlik balığı elde etmek için 4 kilogram deniz balığı yakalamak, onu öğütmek ve yem yapmak gerekiyor!
Ama tercih ediliyor.
Neden?
Basitleştirerek izah edeyim: bir balık çiftliği kurmanız için balıkçı olmanız gerekmez! Süpermarket ekonomisinin karlılık teknolojisini kavramış herhangi bir girişimci bürokrasisini tamamlayıp, teşviklerini bankaya yatırıp bir çiftlik kurabilir. Yem fabrikaları ile ortaklık yapması karınadır, hele bir de yem fabrikası kurarsa, daha da kazançlı olacaktır yatırımı. Bu yem fabrikalarına gelecek balık küçük ölçekli balıkçı tarafından da tutulabilir, endüstriyel balıkçı tarafından da. Fark etmez. Önemli olan fiyatıdır. Geçen yıl Karadeniz'de kilosu 17 kuruştan hamsi, yem fabrikalarına satıldı, siz anlayın düzenin çiftlik sahibi adına karlılığını! Bu balıkçılara ne yem fabrikasının ve ne de balık çiftliğinin "şu kadar balığa ihtiyacım var, kilosu şu kadardan alacağım" diye bir tahaüdü olmadığı gibi, sosyal bir bağlılığı bile yoktur, zira, balık olmazsa, bu yem fabrikaları batmaz, çiftliklerdeki balıklar da aç kalmazlar: soya, girer devreye. GDO'lu tercih sebebidir, zira maliyeti daha da düşük olur!
Hükümetler de, yukarıda çıtlattım zaten, teşvik verirler bu işletmelere. Nihayetinde vergi bağlamında küçük balıkçıyı değil, şirketleşmiş çiftliği tercih ederler. Bir de, biliyorsunuz, ekonomik büyüme var: bir yandan yatırım artarken, diğer yandan da tüketim artacak! E, kendinizden hesaplayın, evinde hamsi kızartmak yerine somon buğulamayı tercih eden arkadaşlarınızın sayısını bir düşünün!
Bitmiyor, dostlarım, devam etmeliyim:
hükümetlerin vergilendirebilme ve ekonomi büyütme kaygısı ile aşırı avlanan balıkçı bu sistemde asıl para eden balığından olur, önce. Yani Karadeniz kirlenip durduğu için zaten azalan hamsi bir de çok avlandığında ondan beslenen lüfer de yok olur! Hamsinin fabrikaya teslim fiyatı kiloda 17 kuruşken, oysa, gerçek boyutlarında bir lüferin 300 gr hali en az 20 liradır! Ama, bulamaz kimse, 300 gr çekecek lüferi!
Bununla da bitmez, malesef:
balıkta kıtlık başladığında ithalatın önü açılır, uskumruda olduğu üzere. Dolmasının adı yeter canım uskumru, İstanbul'a Norveç'ten gelmeye başladığında da, Çanakkale'nin Sardalya festivali için niyet edilen balık da Yunanistan'dan gelir: 8 kiloluk kasası İstanbul Su Ürünleri Hali'nden teslim 65 liraya! Çanakkaleli kilosunu 10 liraya bulduğunda bayram ederken, İstanbul'un Bakırköy'deki Su Ürünleri Kooperatifi, Hal'e, hemen aynı gün Boğaz'da tuttuğu sardalyayı 8 kiloluk kasasına 6 liraya satamayacaktır ama!
Ayniyle vaki, tek kelime eklemedim üzerine!
İnsan, en bencil memeli ve aynı zamanda da en arsız, en şuursuz olanı --diye öğretmeliyiz, çocuklarımıza, okulda.
Tüm bu anlattıklarımın her biri biz anlatıyor, zira.
Lüfer İstanbul'un mu? Bir İstanbul mudur, Lüfer'e hasret çeken?
İnsan yok ederken kaynaklarını, kendi yok oluşunu ne kadar geciktirebilecektir?
Uskumru dolmasının, hamsi kuşunun, Boğaz'da lüferin peşinden zıplayarak giden orkinosun eksildiği bir dünyada, insan, bu eksikleri yeni bir gömlek ve ya son moda bir cep telefonu ile daha ne kadar doldurabilir ki?
Bu soruları herkese soracak cümleler kurmanızı ve Slow Food'a, İstanbullu'nun lüfer kampanyasına el vermenizi diliyorum, sularımızın, balıklarımızın, balıkçımızın ve çocuklarımızın geleceği adına.
Hürmetlerimle.
6. Karaburun Şenliği'ne yollanan mesaj için lütfen şu link'i ziyaret edin: insanlık son derece zor ve karanlık bir dönemden geçiyor
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder